طب گیاهی قدیمی ترین شکل درمان است که از سوی بشر شناخته شده و از دیرباز مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از این روش درمانی در تمامی تمدن ها سابقه دارد و یک جزء مهم در پیشرفت علم پزشکی رایج به شمار می رود. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که در حال حاضر ۸۰ درصد جمعیت جهان یعنی حدود ۴ میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماری ها استفاده می کنند. این موضوع سبب شده است تحقیقات گسترده ای از سوی شرکت های داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد.داروهای گیاهی هم مضر است
متاسفانه تصوری که به اشتباه بین مردم رایج است، این است که داروی گیاهی اگر فایده نداشته باشد، ضرر هم ندارد در واقع طبیعی بودن دارو را دلیلی برای بی ضرر بودن آن می دانند. اما واقعیت این است که مصرف داروهای گیاهی به تنهایی یا همراه با داروهای شیمیایی می تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد.
برخی گیاهان دارویی باید به صورت استاندارد شده مصرف شوند و مصرف مستقیم آن ها بعضا باعث بروز مسمومیت های شدید و گاهی مرگ می شود.
البته این حقیقت را نیز باید مدنظر داشت که عوارض داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی کمتر است، ولی مطلق نیست و تمام داروهای گیاهی بی ضرر نیستند، ولی عوارض آن قابل کنترل است.
با توجه به شرایط موجود نمی توان داروهای گیاهی را در تمام موارد جایگزین داروهای شیمیایی کرد، اما می توان به عنوان طب مکمل و همراه دیگر داروهای شیمیایی استفاده و به این ترتیب بخشی از مصرف داروهای شیمیایی را کم کرد.
توصیه می شود همواره و پیش از استفاده از داروهای گیاهی با پزشک خود در این باره مشورت کنید. بعضی داروهای گیاهی موجب تداخل در قدرت جذب موادغذایی موردنیاز بدن می شوند. انواع دیگری نیز موجب افزایش یا کاهش تاثیر دارویی خاص می شوند. این موضوع در سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری های مزمن که معمولا ۲ یا چند دارو را به طور همزمان استفاده می کنند می تواند مشکلات زیادی را به وجود آورد.
عوارض ناشی از مصرف گیاهان دارویی در کودکان نیز بیشتر است و باید حتما در حد توصیه شده مصرف شود. مثلا حتی مصرف عرق نعنا که به ظاهر بی ضرر است، در کودکان باید به اندازه باشد.
دوز نامشخص
استفاده از دوز بالای این داروها نیز اشتباه نسبتا رایجی است که می تواند باعث مسمومیت دارویی و مشکلات بعدی ناشی از آن شود و لزوم احتیاط در مورد مصرف آن ها و مشورت با متخصصان در مورد آن ها را صد چندان می کند.
در قرص های شیمیایی موجود پزشکان می دانند دقیقاً چند میلی گرم داروی مؤثر وجود دارد و اگر عارضه ای پیش آمد می توان آن را شناخت و درمان کرد اما سؤال این است آیا می توان گفت در یک مشت گیاه دارویی چند میلی گرم داروی مؤثر وجود دارد یا دم کرده و غیردم کرده اش چقدر با هم فرق می کند.
متأسفانه مردم فکر می کنند چون داروهای گیاهی از گیاه تهیه شده اند، مضر نیستند اما باید در نظر داشت که ماده موثره تمام داروهای شیمیایی هم از گیاه تولید می شود. موارد بسیاری دیده شده است که بیماران به علت مصرف بیش از حد و غیرقابل کنترل داروهای گیاهی دچار مسمومیت با سرب یا نارسایی کبد شده اند.
عطاری ها
بسیاری از گیاهان دارویی که در عطاری ها عرضه می شود، استاندارد نیستند و ممکن است میزان نامناسب آن برای افراد مضر هم باشد.
مشکلات عمده بخش عطاری ها مربوط به سیستم آموزش و برنامه ریزی کشور است که باید این مساله حل شود؛ چون نبود آموزش باعث شده است عطاری ها بدون مجوز گیاهان دارویی و غیردارویی را به فروش برسانند.
از سوی دیگر، بسیاری از گیاهان دارویی در عطاری ها به لحاظ آلودگی های میکروبی، سموم کشاورزی، فلزات سنگین و تاریخ مصرف و تولید، استاندارد نیستند و خواص موثر خود را از دست داده اند.
گیاهان دارویی کشت شده معمولا قابل اطیمنان تر هستند، اما گیاهانی که از مراتع جمع آوری می شوند، آلودگی دارند و گاهی به علت شناسایی نشدن آن ها از سوی عطاری ها، اشتباه تجویز می شود.
از این منظر سیستمی لازم است که گیاهان دارویی به صورت منظم و طبق اصول صحیح بسته بندی و توزیع شوند و کنترل های لازم روی آن ها انجام شود.
نظارت اندک
وزارت بهداشت بر داروهای گیاهی که مجوز و پروانه تولید دارند، نظارت دارد. از این رو داروهای گیاهی که در داروخانه ها فروخته می شوند، معتبر و قابل استفاده اند و مردم می توانند با خیال راحت از آن ها استفاده کنند ولی در مورد عطاری ها، هنوز متصدی خاصی برای نظارت وجود ندارد که بر این بخش نظارت کند و گیاهان دارویی ای که در عطاری ها توزیع می شود بعضا قابل اعتماد نیستند.
داروهای دروغین
گاهی مواقع تبلیغ معجون های معجزه آسا در عطاری ها دیده می شود؛ داروی ترک اعتیاد گیاهی ۱۰۰ درصد تضمینی، داروی چاقی، لاغری و کوچک کردن شکم و…
بسیاری از این داروها خصوصا داروهای ترک اعتیاد یا چاقی و لاغری که تبلیغ می شود، ترکیبی از داروهای شیمیایی و گیاهی هستند که میزان مشخصی هم ندارند و در بسیاری موارد مشکلات و عوارض بیشتری برای بیمار ایجاد می کند. در واقع ساخت بیشتر این داروها که در مورد آن ها تبلیغ زیادی هم می شود، مبنای علمی ندارد. متاسفانه نبود نظارت وزارت بهداشت می تواند موجب بدتر شدن فرهنگ مصرف فرآورده های گیاهی شود و مردم را به استفاده از این داروها بدبین کند.
پیشرفت ناچیز
کشور ما از دیرباز از زادگاه های اصلی گیاهان دارویی بوده است. سابقه مصرف گیاهان دارویی نیز در کشور ما به قرن ها پیش باز می گردد؛ می توان در این خصوص به کتاب قانون از ابن سینا اشاره کرد که نشان دهنده وجود این فرهنگ در میان مردم ما بوده است.
متاسفانه با وجود دیرینگی این علم در کشور، پیشرفت چندانی در آن مشاهده نمی شود و گیاهان دارویی به صورت غیر منسجم و برنامه ریزی نشده مورد استفاده قرار می گیرند.
عواملی مانند بیمه نبودن فرآورده های گیاهی، نبود فرهنگ صحیح مصرف داروهای گیاهی در بین مردم و عرضه فرآورده های گیاهی دارویی به صورت غیر استاندارد از سوی عطاری ها از عواملی است که بی اعتمادی پزشکان و داروسازان به فرآورده های گیاهی دارویی را موجب شده است.
بنا بر گزارش‌های وزارت بهداشت، اکنون بیش از ۲۵۰۰ فرآورده گیاهی دارویی در کشور مجوز دارند که کمتر از ۳ درصد کل بازار دارویی کشور را شامل می شود. هرچند وزارت بهداشت برای فعال کردن اداره داروهای گیاهی تلاش زیادی کرده است تا زمینه افزایش تولید، ساخت و صدور بیشتر مجوز این نوع داروها در کشور فراهم شود، اما تحقق این امر نیاز به زمان دارد.